«روح، نفس، نفخ»
واژه روح به ندرت در قرآن به چشم میخورد و فقط در 22 آیه به آن بر میخوریم. روح به صورت معرفه و همچنین در ترکیب روح القدس یا روح الأمین در همه جای قرآن اشاره به یک شخصیت ماوراء بشری دارد که وظایفی از طرف خدا بر عهده او میباشد.
1. اولین و مهم ترین وظیفه او ابلاغ وحی به پیامبران است.
مسلما اين (قرآن) از سوي پروردگار جهانيان نازل شده است. توسط روح الأمین نازل شده است. بر قلب تو، تا از انذارکنندگان باشي … 194_26:192
بگو، روح القدس آن را از جانب پروردگارت بحق نازل کرده، تا افراد باايمان را ثابت قدم گرداند؛ و هدايت و بشارتي است براي عموم مسلمانان 16:102
روح الأمین تنها یک بار در قرآن آمده و علت نامگذاری این موجود به «امین» ابلاغ امانت الهی به پیامبر ان میباشد.
روح القدس یکی دیگر از نام های آن موجود میباشد اما چون وظیفه ای غیر از ابلاغ وحی نیز دارد در بعضی از آیات از این ترکیب استفاده شده است.
نام اصلی این موجد مقدس و امین جبریل است 2:97
2 وظیفه دوم او همراهی و کمک به بندگان خدا به عام، و خاصتا عیسی بن مریم است.
هنگامي را که خداوند به عيسي بن مريم گفت: «ياد کن نعمتي را که به تو و مادرت بخشيدم زماني که تو را با «روح القدس» کمک کردم؛ که در گهواره، با مردم تکلم میکردی. 5:110
حرف زدن عیسی در گهواره به اذن خدا و کمک روح القدس بود و این کمک قبل از به دنیا آمدن عیسی به مریم با عنوان «کلمات» القا شد:
مسیح، عیسی بن مریم و فرستاده خدا است و «کلمه های او» به مریم القا شد… 4:171
البته اکثر ترجمه هایی که دیده ام «کلمته» را به مخلوق خدا ترجمه کرده اند که من این ترجمه را درست نمیدانم. چرا که مخلوق چنان کلمه غریبی در زبان عربی نیست که خدا بخواهد از غیر آن استفاده کند و «کلام الله» در آیات قرآن واقعا به معنای کلام پروردگار است (چه به صورت مستقیم مانند ماجرای موسی و از پشت حجاب و چه به صورت غیر مستقیم و از طریق وحی یا همان کتب آسمانی42:51 )
کلمه الله :48:15 – 4:46 – 7:137 – 3:64 – 5:13 – 7:143 – 9:6 – 2:75 – 7:158 – 9:40 – 3:39 – 31:27 – 6:34 – 8:7 – 42:24 – 10:64 – 40:6 – 10:23 – 7:144 – 39:19 – 18:27 – 10:96 – 43:28 – 18:109 – 10:82 – 6:115
باید توجه داشت که کلماتی که برای توبه به «آدم» القا شد نیز نوعی از کلمات خدا بود 2:37. کلمات خدا محدود نیست و هیچ دریای مرکبی قادر به نوشتن آنها نیست ولی از میان آن همه کلمه تنها قرآن را برای هدایت ما فرستاده. 31:27
از میان آیات قرآن به این آیه هم بر میخوریم:
هنگامي را که فرشتگان گفتند: «اي مريم خداوند تو را به کلمهاي از طرف خودش بشارت ميدهد که نامش «مسيح، عيسي پسر مريم» است؛ در حالي که در اين جهان و جهان ديگر، صاحب شخصيت خواهد بود؛ و از مقربان است.
اینکه خداوند مانند دیگر آیات قرآن که بشارت به فرزندی است از واژه هایی مانند
«ان الله يبشرك بيحيى« یا
«فبشرناها باسحاق»
استفاده میکند یا مانند این آیات، بشارت به دادن «غلام» است: 51:28 – 19:7 – 15:53 – 37:101
و تنها در مورد عیسی این توصیف را به کار برده خود جای تأمل بسیار است.
گفتیم کمک «روح» مختص به پیامبران نیست و همه مردم را در بر میگیرد. آیاتی در قرآن وجود دارد که به کمک روح به انسان ها اشاره دارد از جمله:
(خداوند) دارای درجات رفیع می باشد و صاحب عرش است، به هر کسی که دوست داشته باشد روح تحت فرمانش را نازل میکند تا آنها را از روز ملاقات بیم دهد 40:15
3 یکی دیگر از وظایف روح، سرپرستی و کمک به دیگر ملائکه است.
در واقع روح، نوعی رسول از میان ملائکه است که دستورات خدا را به آنها میرساند و برای فرود به دنیای انسان ها آنها را کمک میکند. پس می توان نتیجه گرفت که این روح دارای قدرت بسیار زیادی است و خداوند از این روح با عنوان «شدید القوی« نیز یاد میکند (53:5)
فرشتگان را توسط روح تحت فرمانش بر هر کس از بندگانش بخواهد نازل ميکند؛ که مردم را انذار کنيد که معبودي جز من نيست. 16:2
روح طبق این آیه کمکی به دیگر ملائکه است تا به آسمان دنیا فرود آیند و به بندگان خدا القا کنند که هیچ معبودی غیر از الله نیست. این کمک با همراهی روح همراه است. چنانکه در سوره قدر هم این همراهی وجود دارد
در آن شب ملائکه و روح با اجازه پروردگارشان برای هر امری نازل میشوند 97:4
4 یکی دیگر از وظایف روح دمیدن حیات یا همان نفس در آدم و عیسی است.
این وظیفه تنها دو بار بر عهده جبریل گذاشته شد. چرا که جسم خاکی آدم فاقد حیات و جسم عیسی فاقد نفس بود. از این رو خداوند روح را مامور دمیدن حیات به کالبد مرده آن دو میکند.
ثم سواه ونفخ فيه من روحه وجعل لكم السمع والابصار والافئده قليلا ما تشكرون 32:9
سپس اندام وی را سوا کرد و حیات را توسط روح در وی دماند. …
توجه کنید که با توجه با آیاتی که در ادامه می آید این نفخ است که باعث حیات است و با توجه به این که همه بنی آدم چنین چیزی در آنها دمیده نشده است خداوند همه را از یک نفس واحده نه یک روح واحده میداند. من روحه منظور از طریق روح که همان جبریل است میباشد.
هنگامی که کار آن را به پایان رساندم از طریق روح خود در آن دمیدم تا همه بر او سجده کنید 15:29
و در مریم که فرج خود را حفظ کرده بود توسط روحمان در او دماندیم 21:91
اگر در آیات بالا شکی در این مورد داشتید در این مورد شکتان بر طرف خواهد شد. خداوند در مریم دمید؟ یا روح در او دمید؟
مطمئنا شما هم میدانید که آیات بسیاری دلالت بر این دارد که خداوند جبریل را برای کمک به عیسی و مادرش فرستاده است که در آیات بالاتر اشاره گردید. پس این جبریل بود که بر مریم فرود آمده و نفس یا حیات را در او دمید.
گفتیم که دمیدن نفس باعث حیات است پس به قرینه آن گرفتن نفس هم بایستی باعث مرگ باشد. تمامی آیات قرآن که به مرگ اشاره دارد، گرفتن نفس را عامل مرگ میداند:
اگر ببيني هنگامي که (اين) ظالمان در شدايد مرگ فرو رفتهاند، و فرشتگان دستها را گشوده، به آنان ميگويند: «نفس خود را خارج سازيد! امروز در برابر دروغهايي که به خدا بستيد و نسبت به آيات او تکبر ورزيديد، مجازات خوارکنندهاي خواهيد ديد 6:93
هیچ نفسی بدون اجازه پروردگار نمیمیرد 3:145
هنگامی که ملائکه نفس های ظالم را میگیرند 4:97
پروردگار همه نفس ها را هنگام مرگ میگیرد و همچنین آن که در خواب است و نمرده … 39:42
همه نفس ها مرگ را می چشند 21:35هر نفسی مرگ را میچشد 3:185
همه نفس ها مرگ را میچشند سپس به سوی ما باز میگردند 29:57
کسانی که ملائکه نفس هایشان را به ظالمی میگیرند 16:28
ای نفس مطمئنه به سوی پروردگارت بازگرد 28و27و89
اگر قبول کنیم که نفس هنگام مرگ برگرفته میشود باید قبول کنیم که این نفس روزی وارد جسم شده است و اگر نفسی وجود نداشته باشد گرفتن نفس هم بی معنی خواهد بود. این نفس در زمان آدم وارد شده و همه انسان ها هم از آن نفس بوجود آمده اند به جز عیسی که خلقت او هم شبیه خلقت آدم است. برای تکمیل این بحث به واژه نفخ در آیات مختلف قرآن می پردازیم تا معلوم شود آیا نفخی وجود دارد که باعث حیات یا مرگ شود؟
پس از بررسی آیات قرآن به سه مورد مشابه برمی خوریم که حیات یا نفس به وسیله نفخ ایجاد میشود:
داستان خلقت آدم و عیسی که شرح آن داده شد
نفخ حیات در پرنده توسط عیسی نبی 5:110 و 3:49
نفخ در صور که هم باعث مرگ همه نفس ها میشود و هم برای بار دوم باعث بازگشت نفس ها به اجساد و زنده شدن آنها میشود 6:73 و 27:87 و 23:101 و 18:99 و 39:68 و 20:102 و 36:51 و 78:18 و 50:20 و 69:13